Leestijd: 4 minuten

Jouw pijn of mijn pijn?

Lastig

Het kan best lastig zijn merk ik – bij mezelf en bij anderen – om de pijn van anderen niet op jezelf te richten. Het is natuurlijk heel mooi, als je kunt meevoelen met een ander, als je kunt inschatten wat een gebeurtenis met de ander doet. Dat heet empathisch vermogen. Als je empathie voelt voor de ander, dan kun je meevoelen met zijn situatie. Je kunt je inleven in de ander. Op zich is dat natuurlijk juist heel goed, en ook heel normaal. Als je ziet dat een ander huilt, ga je zelf soms ook huilen (het steekt aan). (Als je meer wilt lezen over wat empathie precies is, lees dan dit stuk eens op deze site. Super interessant, ben het er helemaal mee eens.) Als je echter zelf die pijn van de ander voelt, en denkt dat de pijn van jou is, dan zit je op de verkeerde weg. Er is dan geen grens tussen jou en de ander. Je vereenzelvigt jezelf met die ander. Maar … jij bent niet die ander.

Voorbeeld

Laat ik een voorbeeld noemen. Als een ander zijn huisdier is dood gegaan, dan kun je je (de een meer dan de ander) voorstellen dat dat een groot verdriet is. Je leeft met die ander mee en luistert naar zijn of haar verdriet. Stel, dat dat huisdier is doodgegaan in een periode dat jij er voor moest zorgen. Het is niet jouw schuld, het dier was al oud en het was gewoon voorbij. Hoe voel je je dan? Waarschijnlijk voelt dat  anders dan wanneer het was gebeurd als je niet er voor hoefde zorgen. Toch is de gebeurtenis op zich hetzelfde.

Een heel ander voorbeeld. Jouw kind wil naar een feestje, maar toevallig valt dat in jullie vakantie, en je bent niet thuis. Jouw kind wordt hier vreselijk verdrietig van. Dat zal jou waarschijnlijk ook raken. Maar voel je je dan schuldig? Of kun je het van je afzetten, en concluderen dat het verdriet van je kind is (en niet van jou)?

Nog een ander voorbeeld. Je kind heeft een cadeautje gekocht voor zijn vriendje. Hij heeft ontzettend zijn best gedaan om iets moois uit te zoeken. Ondanks dat is zijn vriend zeer teleurgesteld, en zelfs een beetje boos. Hoe kon hij nou zoiets kopen, daar houdt hij helemaal niet van. Hoe zal je kind reageren? Voelt hij zich schuldig? Is hij verdrietig omdat hij niet het juiste cadeautje gekocht heeft? Voelt hij zich tekort schieten? En is dat dan terecht?

Wiens pijn is het?

 In deze voorbeelden heeft de ander ‘pijn’ (of noem het een probleem). Laat jij je daardoor meeslepen? Voel jij zelf ook die pijn? Of voel je je misschien schuldig. Vraag je dan af: van wie is de pijn (het probleem)?

Over het huisdier dat is doodgegaan: kon jij er iets aan doen? Was het jouw schuld? Nee! Dan hoef je je ook niet schuldig te voelen, en kun je de pijn laten waar hij hoort: bij die ander. Je mag meeleven, omdat je begrijpt dat het erg is voor die ander, maar de pijn is niet van jou; je mag het niet overnemen.

Over het feestje in de vakantie: heb jij het expres zo uitgekiend? Is het jouw schuld? Het is een samenloop van omstandigheden. Heel sneu voor je kind, maar zulke dingen gebeuren nu eenmaal. Je kind mag er verdrietig om zijn. Het is echter niet jouw verdriet. Geef je kind dus ‘de kans’ om verdrietig te zijn, en neem het niet over. Laat de pijn waar hij hoort.

En betreffende het cadeautje: ook hier kun je de vraag stellen ‘heeft het kind iets verkeerds gedaan’? Nee. Het heeft zijn best gedaan. Heeft het vriendje recht om boos te zijn? Nee, want je kind heeft niets verkeerd gedaan. Mag dat vriendje teleurgesteld zijn? Ja, dat mag, maar het is zijn teleurstelling, zijn verdriet, zijn gevoel, dat is veroorzaakt door ‘verkeerde verwachtingen’. (Wie zegt, dat je altijd iets krijgt wat je echt heel mooi vindt.) Het is dus ‘het probleem’ van het vriendje, niet van je kind. Je kind kan hoogstens zeggen ‘jammer, ik heb mijn best gedaan, maar het pakte verkeerd uit. Kan gebeuren.’

Grenzen

Het is dus heel belangrijk om te beseffen waar de grenzen liggen van jouw verantwoording. Vraag jezelf af: is het echt mijn verdriet, mijn pijn, mijn probleem? Of is het eigenlijk van die ander. Heb ik iets verkeerds gedaan waardoor ik terecht schuldig ben? Of voel ik me schuldig, zonder ‘geldige reden’.  Ben ik verantwoordelijk voor hoe die ander zich voelt?

Gevoelens

Gevoelens zijn van iemand zelf. Het is iemands eigen reactie op dingen. Iedereen is dus verantwoordelijk voor zijn of haar eigen gevoelens. (Ik heb eens een blog geschreven over grenzen, waarin dit ook naar voren komt. De moeder in dit voorval kon denk ik niet accepteren dat haar kind huilde. Ze probeerde het constant naar de zin te maken. Dat krijg je, als je de ander – ja, ook een kind – niet zijn eigen verantwoording laat dragen. Heel verdrietig.) Wees er bewust van wiens gevoelens het zijn (of wiens probleem het is), en accepteer dat. Laat ruimte voor de gevoelens van die ander. Die ander is ‘eigenaar’ van zijn gevoelens, niet jij. Eigenlijk doe je geen recht aan die ander zijn gevoelens als jij ze ‘overneemt’. Het is juist belangrijk – ook voor die ander – dat je zijn gevoelens accepteert en respecteert. Je kunt hoogstens erkenning geven voor die gevoelens (‘wat rot voor je’) en vragen wat je zou kunnen doen om die ander te helpen. (Zie in dit verband ook mijn blog over Geweldloze Communicatie, en dan met name het deel over Geweldloos Luisteren.)

Wat als je dat niet doet

Want als je dat niet doet, doe je die ander eigenlijk te kort. Je maakt jezelf belangrijker dan die ander. Als de pijn als jouw pijn voelt, is er geen ruimte om erkenning te geven aan de pijn van die ander. Als je de ander zijn probleem als jouw probleem maakt, zul je ook niet meer vrij kunnen reageren. Je zult het probleem willen oplossen, terwijl die ander daar helemaal niet om vraagt. Wees ‘slechts’ aandachtig aanwezig bij die ander. Erken zijn pijn, en laat de pijn daar. Zo kun je er echt voor de ander zijn, en dat is, waar de ander behoefte aan heeft.

Conclusie

Dus vraag je altijd af: is deze pijn of dit probleem van de ander of van mij? Wiens verantwoording is het?  Heb ik iets oneerlijks gedaan waarvoor ik mijn excuses moet aanbieden, of is het probleem echt van de ander?

Vind jij het lastig om de pijn bij de ander te laten (zonder dat je het kunt oplossen). Hoe ga jij daar mee om?