Leestijd: 5 minuten

Van nature reageren

We zijn van nature (en aangeleerd?) geneigd om op een bepaalde manier op negatieve dingen te reageren.
Als iemand je uitscheldt bijvoorbeeld heb je de neiging om terug te schelden, of op z’n minst boos te reageren.
Als iemand je bijna van de sokken rijdt ben je geneigd om iets te zeggen als ‘kijk uit, sufferd’.
Als iemand je respectloos behandelt heb je geen zin om vriendelijk terug te reageren. Hoe vaak hoor je niet: ‘als hij zó tegen mij doet hoeft hij geen medewerking te verwachten’.

Heel begrijpelijk allemaal. Het is een bepaalde structuur die in ons zit en die we ‘geleerd’ hebben. Zoals Berthold Gunter zegt: ‘Als het gaat om communicatie hangt alles aan elkaar van de regels, overtuigingen en aannames.’  We reageren zoals we gewend zijn om te reageren.

Maar… is het slim?

 

Ik denk het niet. Want ‘Een vriendelijk antwoord doet woede bedaren, krenkende woorden wakkeren toorn aan’ (Spr.15:1).
Het is beter om ’tegengesteld’ te reageren (‘Als iemand je dwingt één mijl met hem mee te gaan, loop er dan twee met hem op’.  Matt.5:41.   En: ‘heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten’. Luc.6:27)

Dat is nou niet het eerste waar je aan denkt. Hoezo aardig zijn voor iemand die jou niet aardig behandelt?

Omdenken

In een boekje van Berthold Gunster – Omdenken in communicatie – staat een hoofdstukje over ‘Ontregelen’. Hier beschrijft hij het effect van tegengesteld/onverwacht reageren. Ik zeg niet, dat dat in álle gevallen de beste manier is, maar het werkt vaak wel, als je het goed weet ‘in te zetten’.  Hij noemt als voorbeeld een verpleegkundige die werkt op de spoedeisende hulp bij psychiatrisch patiënten. Hier komen vaak verwarde en agressieve patiënten die meestal – met behulp van een stuk of zes verpleegkundigen – in de isoleercel terecht komen. De verpleegkundige is daar zat van en bedenkt een plan. Als er weer bij zo’n agressieve patiënt de stoppen doorslaan vraagt hij hem vriendelijk in een Brabants accent: ‘Lusde gij een worstenbroodje?’ Bij zo’n ongebruikelijke vraag ontdooien de meeste patiënten onmiddellijk. Het gebruik van de isoleercel is drastisch afgenomen.

Provocatief coachen

Ook haalt hij het provocatief coachen aan. Hij noemt een voorbeeld van de bekende provocatief psycholoog Jeffrey Wijnberg: Er komt een man bij hem die er moe en futloos uitziet, slecht gekleed en onverzorgd. Hij beklaagt zich, dat hij niet weet of zijn vrouw nog wel van hem houdt. Wijnberg reageert dan in de trant van: ‘Hebt u nog een vrouw dan? Hoe is het mogelijk, bij een man die er zo onverzorgd uitziet. Hoe doet u dat?’

Respecteren

Verder noemt Berthold in het hoofdstukje ‘Respecteren’ een voorbeeldje van een passagier in een vliegtuig die zijn veiligheidsgordels niet om wil doen. Hij zegt, dat hem niets kan gebeuren, want ‘hij is Superman’. De stewardess reageert met de opmerking: ‘als u Superman was hoefde u hier niet te zitten. Superman kan zelf vliegen’. De man schoot in de lach en deed z’n gordel om.
Stel, dat de stewardess er een punt van gemaakt had, en op de regels was gaan staan… Je kunt je voorstellen, dat de man dan in verzet zou zijn gegaan. Zo kun je dingen dus oplossen met een beetje humor, en met een reactie die niet wordt verwacht. De ander wordt even door elkaar geschud als het ware, en is van zijn stuk. De ‘gebruikelijke’ reactie lukt dan niet meer. De structuur is doorbroken.

Ook bij kinderen

Dit werkt ook zo bij kinderen (natuurlijk). Je hoeft niet overal serieus op in te gaan, je kunt dingen ook ombuigen door humor te gebruiken. Probeer luchtig met de problemen om te gaan, en breng er wat humor in. Dat vraagt wel van je, dat je zelf niet te krampachtig voelt over de dingen. Als je dat voor elkaar krijgt, en je kunt er boven gaan staan, dan kun je een stuk luchtiger reageren. Niet volgens de patronen van ‘het boos worden’. Laat je creativiteit er op los 😉 .

Doorbreken van de structuur

Eigenlijk doorbreek je dan dus gewoon de structuur. Mensen reageren volgens ‘vaste patronen’. Als je dat weet te doorbreken kun je veel bereiken. Nog een mooi voorbeeldje uit het boekje ‘Omdenken in communicatie’:
Een man en vrouw staan op het punt de deur uit te gaan. De man is al klaar, maar zijn vrouw moet nog ‘van alles’ doen. Hij heeft de neiging om geïrriteerd te raken. Een logische en natuurlijke reactie denk ik. Maar wat doet hij? Hij gaat er rustig bij zitten en wacht glimlachend tot zijn vrouw klaar is. Zijn vrouw heeft het door en schiet in de lach. Ze doet haar best om op te schieten.

Geweldloos Communiceren

Zo kun je veel situaties positief beïnvloeden. Het heeft ook alles te maken met Geweldloos Communiceren. En let wel: het is geen trucje, het is een manier van omgaan met. De man in het vorige stukje moest echt geduld oefenen en accepteren dat zijn vrouw meer tijd nodig had. En als dat lukt, en je ‘geeft je er aan over’, en je kunt er met een beetje humor mee om gaan, dan kan dat op de vrouw een positieve invloed hebben. Zo ook met Geweldloos Communiceren. Verplaats je in de ander, en vraag je af waar de ander behoefte aan heeft. Wat kun jij doen om die ander tegemoet te komen.

Het in de ander verplaatsen vraagt veel oefening. Als we respectloos worden behandeld bedenk je niet als eerste ‘wat zal die ander voelen en nodig hebben’. Toch kan dat wel veel oplossen. Als je de ander tegemoet komt (‘een vriendelijk antwoord geeft’) zal hij milder reageren (‘de woede bedaren’). Verplaats je in de ander, vraag je af hoe die ander zich voelt en wat hij of zij nodig heeft. Als je dat begrip kunt opbrengen, en vraagt wat die ander nodig heeft, dan is de angel vaak al uit het probleem. (Lees in dit blog meer over Geweldloze Communicatie.)

Ik hoop, dat het je lukt om patronen te doorbreken. Denk eerst na, voordat je reageert. Bedenk misschien alvast wat vaste antwoorden/reacties voor bepaalde situaties, dan ben je goed voorbereid. Want vaste patronen zijn lastig om te buigen, dat vraagt oefening.

Stel je voor

Hoe zou het kunnen gaan als je ’tegengesteld’ zou reageren. Wat zou dat voor resultaat opleveren. Ik denk, dat het heel verrassend zou zijn. Ik weet het wel zeker. Stel: je kind scheldt je uit voor rotmoeder (of nog ergere termen 😉 ). Je eerste reactie zal waarschijnlijk zijn in de trant van ‘hou jij je grote mond eens even, zo praat je niet tegen je moeder’. Wat zou er gebeuren als je bijvoorbeeld zou zeggen: ‘Wat erg dat je zó over me denkt. Het moet wel vreselijk voor je zijn om zo’n moeder te hebben.’ Of als iemand zich voor je in de rij er tussen dringt. Je kunt er ophef over maken, of je zou kunnen zeggen: ‘Gaat uw gang, ik zie dat u haast hebt.’ Je krijgt in elk geval geen woordenwisseling, en hopelijk laat het die ander nadenken.

Komen er bij jou bepaalde situaties boven? Wat maak jij geregeld mee? Of heb jij een mooi voorbeeld van tegengesteld reageren? Ik zou het fijn vinden als je dat met ons wilt delen. Dat kan hieronder in een reactie. Ik ben benieuwd.